بنابر برخی از آمارها حدود یك پنجم از كودكان زیر 6 سال كشور از سوء تغذیه رنج می برند. سوء تغذیه از عوامل مختلفی ناشی می شود. در این میان عدم یك برنامه غذایی دقیق و علمی كه بتواند پروتئین و انرژی لازم را برای حفظ سلامتی كامل بدن تامین كند، از اهمیت بسزایی برخوردار است.

آنچه پیش روی دارید یك برنامه غذایی كامل جهت پیش گیری از سوء تغذیه و حفظ سلامت بدن است كه توسط معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، انستیتو تحقیقات تغذیه و صندوق كودكان سازمان ملل متحد (یونیسف) تهیه شده است.

امید است خانواده های محترم با رعایت این برنامه غذایی بر حسب شرایط اقتصادی خود، به حفظ سلامتی و بهداشت اعضای خانواده كمك كنند.

الف) گروه شیر و لبنیات

ـ این گروه شامل موادی مانند: شیر ، ماست ، پنیر ، كشك و بستنی است.

ـ مواد مغذی مهم این گروه : پروتئین ، كلسیم ، فسفر ، بعضی از انواع ویتامین های گروه B ، ویتامین A

ـ واحد اندازه گیری: هر واحد از این گروه برابر است با یك لیوان شیر یا یك لیوان ماست یا 30 گرم پنیر یا یك چهارم گرم لیوان كشك پاستوریزه یا 5/1 لیوان بستنی

ـ مقدار مصرف : برای افراد بالغ سالم ، مصرف روزانه 2 تا 3 واحد توصیه می شود.

- اثرات بر سلامتی بدن: این گروه، برای رشد و استحكام استخوان ها و دندان ها و سلامت پوست لازم است.

چگونه از گروه شیر و لبنیات استفاده كنید:

1ـ از شیر های پاستوریزه شده كم چربی ( 5/2 درصد یا كمتر) استفاده كنید.

2ـ اگر به شیر پاستوریزه دسترسی ندارید، می توانید شیر باز را به مدت 10 دقیقه بجوشانید و سپس مصرف كنید.

3ـ سرشیر و خامه كمتر مصرف كنید.

4ـ از پنیرهای تهیه شده از شیر پاستوریزه استفاده كنید.

5ـ بستنی هایی را مصرف كنید كه از شیر پاستوریزه تهیه شده باشد.

6ـ اگر كشك ، پاستوریزه نیست، حتما قبل از مصرف، مقداری آب به آن اضافه كنید و حداقل 10 تا 15 دقیقه در حال به هم زدن بجوشانید .

ب) گروه گوشت و حبوبات

ـ این گروه شامل موادی مانند : گوشت های قرمز( گوسفند و گوساله)، گوشت های سفید(مرغ، ماهی، پرندگان)، امعاء و احشاء(جگر، دل، قلوه، زبان و مغز)، تخم مرغ و حبوبات (نخود، لوبیا، عدس، باقلا، لپه، ماش) است.

ـ مواد مغذی مهم : پروتئین، آهن، روی و بعضی از انواع ویتامین های گروه B

ـ واحد اندازه گیری : بجای هر 30 گرم گوشت با چربی متوسط ، می توان از یك عدد تخم مرغ یا یك لیوان حبوبات پخته، یك سوم یا نصف لیوان حبوبات خام استفاده كرد.

ـ مقدار مصرف: برای افراد بالغ سالم مصرف روزانه 2 تا 3 واحد (60 تا 90 گرم) از این گروه توصیه می شود.

- اثرات سلامتی : این گروه برای رشد، خونسازی و سلامت سیستم عصبی لازم است.

چگونه از گروه گوشت و حبوبات استفاده كنید:

1ـ قبل از مصرف گوشت های قرمز، تمام چربی قابل رویت آن را جدا كنید. پوست مرغ را كه حاوی چربی زیاد است جدا كنید.

2ـ حتی الامكان از سرخ كردن گوشت اجتناب كنید.

3ـ مغز و زبان دارای چربی و كلسترول فراوان است. در خوردن آنها افراط نكنید.

4ـ اگر می خواهید گوشت یخ زده را به صورت آب پز بخورید، آن را بلافاصله بپزید و اگر بخواهید بصورت كباب شده یا به صورت های دیگر بخورید، برای خارج كردن گوشت از حالت یخ زده باید آن را 24 ساعت در قسمت پایین یخچال قرار دهید و بعد بپزید .

5ـ بهتر است به جای گوشت قرمز، بیشتر از گوشت های سفید مانند مرغ و ماهی استفاده كنید.

6ـ برای بزرگسالان مصرف زرده تخم مرغ به علت دارا بودن كلسترول زیاد، باید حداكثر به 3 عدد در هفته محدود شود.

7ـ مصرف حبوبات به علت دارا بودن فیبر و پروتئین زیاد توصیه می شود.

ج) گروه نان و غلات

ـ این گروه شامل موادی مانند: انواع نان ، برنج ، ماكارونی ، گندم ، جو و ذرت است .

ـ مواد مغذی مهم : انرژی ، بعضی از انواع ویتامین های گروه B ، آهن و مقداری پروتئین است.

ـ واحد اندازه گیری: یك استكان كوچك برنج خام (80 گرم) یا دو استكان كوچك (160 گرم برنج پخته) یا یك دوم لیوان ماكارونی پخته یا یک کف دست نان بدون محاسبه انگشتان(فقط نان لواش 4 کف دست).

ـ مقدار مصرف : برای افراد بالغ سالم ، مصرف روزانه 6 تا 11 واحد توصیه می شود.

- اثرات سلامتی: این گروه برای تامین انرژی، رشد و سلامت سیستم عصبی لازم است .

چگونه از گروه نان و غلات استفاده كنید:

1ـ تا آنجا كه ممكن است برنج را به صورت كته مصرف كنید.

2ـ سعی كنید بیشتر از نان های حاوی سبوس( مثل نان جو، سنگك و بربری ) استفاده كنید.

3ـ نان را به اندازه مصرف خانواده بخرید و از مصرف نان های كپك زده جدا خودداری كنید.

4ـ برای كامل كردن پروتئین گروه نان و غلات، بهتر است آنها را به صورت مخلوط با حبوبات مصرف كنید،مثل عدس پلو ، باقلا پلو ، عدسی با نان و ... .